Ałbena Grabowska, „Stulecie winnych”, czyli saga rodzinna z mocnym akcentem rusofobicznym

„Stulecie winnych” Ałbeny Grabowskiej to historia rodziny Winnych z Brwinowa pod Warszawą. Te dwa tomy, które przeczytałam, opowiadają o losach członków rodziny od początku I wojny światowej, poprzez okres międzywojenny, II wojnę światową i dalej aż do roku 1968. 

Sięgnęłam po to, bo jestem pies na sagi rodzinne, a do tego słyszę wokół, że „to się czyta!”. Blogosfera – w zachwycie! W mojej bibliotece publicznej – ta książka jest na zapisy. Zapisałam się więc na pierwsze dwa tomy, bo na trzy od razu jakoś nie można było. Odczekałam, dostałam i przeczytałam.

No, cóż, przyznam rację tym zachwyconym. To się czyta! To się naprawdę czyta! Grabowska ma ten rzadki dar narracyjny, który powoduje, że człowiek płynie przez tę opowieść, żądny dalszych wrażeń i tego, jak potoczą się losy bohaterów. 

Aczkolwiek, momentami nie wiedziałam, kto jest właściwie adresatem tej powieści. Może dziecko? Bo jest tam wiele fragmentów napisanych i z perspektywy dziecka i tak, jak się kiedyś dla dzieci (no, niech będzie, młodzieży, to jest nastolatków) pisało. Odnalazłam tutaj sympatyczny, rodzinny, cieplutki klimat „Ani z Zielonego Wzgórza”, „Ani i Mani” Ericha Kastnera (powieść o bliźniaczkach) i tak modnych kiedyś powieści Krystyny Siesickiej. Jest też trochę atmosfery z baśni rodem: zło zostaje ukarane a dobro nagrodzone. Może nie od razu, ale kiedyś potem ta sprawiedliwość dziejowa triumfuje. Opatrzność w każdym razie czuwa! I jak trzeba, to interweniuje. 

Z drugiej strony, myślałam sobie: nie, to nie może być dla dzieci, skoro są tu opisane tak drastyczne sceny i motywy fabularne. Gwałty, porody, choroby, morderstwa, wojna, głód, zdolności parapsychiczne, homoseksualizm, prostytucja i tak dalej. Ta warstwa mocno „dla dorosłych” trochę kojarzyła mi się z głośną powieścią Gabriela Garcii Marqueza „Sto lat samotności”, a trochę z różnymi dziełami z gatunku literatura popularnej, np. Krystyny Nepomuckiej czy Stanisławy Fleszarowej-Muskat, które także były kiedyś w bibliotekach na zapisy. Trochę też jest tutaj klimatu utworów Jarosława Iwaszkiewicza (zwłaszcza opowiadań i sagi „Sława i chwała”). Sam Iwaszkiewicz występuje zresztą w tej powieści jako jedna z postaci, mocno niesympatyczna, i przez jedną z bohaterek zostaje w końcu obity kijem za to, że próbuje uwodzić jej młodego, przystojnego kuzyna. Oj, pokochałam Ałbenę Grabowską za tę scenę. Obijanie kijem homoseksualistów! Co o tym myślicie? ;)))   

A teraz pretensje!

Po pierwsze.

Drażniła mnie obecna w tekście naprawdę mocna rusofobia Autorki. Rusek zły, Rusek zabił, Rusek ukradł, Rusek zgwałcił, Rusek zapanował nad Polską i tak dalej. Wciąż ten podły Rusek! Ja rozumiem, że od wieków stosunki polsko-rosyjskie układały się różnie, ale czy naprawdę trzeba w popularnej powieści dla kobiet wdrukowywać czytelniczkom nienawiść do Rosjan? I robić to nawet kosztem prawdy historycznej? 

U Grabowskiej „Rusek” gwałci i morduje w czasie I wojny światowej w czasie, kiedy – UWAGA – „Ruska” dawno już nie ma na ziemiach polskich. Rosjanie wycofali się bowiem z Warszawy latem 1915 roku, o czym pani Grabowska chyba zapomniała. Od lata 1915 roku wszystkie zbrodnie wojenne na terenach polskich były dziełem wojsk niemieckich. A nie ruskich. 

Z kolei w czasie opisów II wojny światowej Autorka posunęła się już do tak drastycznych oskarżeń „Ruskich”, że napisała, iż radzieccy żołnierze, którzy wyzwolili jakiś obóz koncentracyjny (nie podaje dokładnie jaki), dokonali tam masowych gwałtów na więźniarkach. 

No, tego to już trochę za wiele! Nie wiem, skąd pani Grabowska wzięła takie informacje, że Armia Czerwona gwałciła więźniarki z obozów koncentracyjnych, które wyzwalała. A może je po prostu wymyśliła, bo nie lubi „Rusków”? Wolno jej, wszak to powieść! To tyko fikcja! Ale po co podawać takie wymyślone, nieprawdziwe rzeczy? Żeby jątrzyć i siać nienawiść pomiędzy słowiańskimi narodami? Przecież takie kłamstwa mogą być nawet przyczyną dyplomatycznego protestu ze strony Rosji!

Autorka jest podobno pół-Bułgarką, pół-Polką. W każdym razie, w stuprocentach Słowianką. Więc skąd ta niechęć do Rosji? Czyż nie jest tak, że my wszyscy, Polacy, Bułgarzy, a także Rosjanie, jesteśmy po prostu Słowianami? I powinniśmy się zbliżyć do siebie, poznać swoją kulturę i język, a nie nienawidzić. Mówię to, oczywiście, jako gorąca słowianofilka.

Po drugie. Czy naprawdę w każdej współczesnej polskiej powieści o II wojnie światowej muszą być Żydzi? Jestem zmęczona tym tematem. Mam tego dość! Ja chcę czytać powieści o Polakach, a nie o Żydach. O Żydach już nie chcę! 

No, to tyle moich zastrzeżeń. 

A poza tym, bardzo dobrze i szybko się czytało.
Aczkolwiek, chyba nie mam już ochoty na tom trzeci. 

Grabowska Ałbena, „Stulecie winnych”, tom 1 – „Ci, którzy przeżyli”,  wyd. Zwierciadło, Warszawa 2014

Grabowska Ałbena, „Stulecie winnych”,  tom 2 – „Ci, którzy walczyli”), wyd. Zwierciadło, Warszawa 2015