Śladami pani Walewskiej

Maria Walewska (powyżej jej portret malowany przez Francois Gerarda), polska kochanka cesarza Napoleona Bonaparte, była w PRL-u symbolem niedościgłego, arystokratycznego luksusu. Za komuny firma kosmetyczna Miraculum nazwała jej nazwiskiem serię drogich kosmetyków z górnej półki. Perfumy i krem w charakterystycznych, kobaltowych opakowaniach ze szkła mogły nabyć wszystkie mieszkanki demoludów, jeśli dysponowały odpowiednimi środkami płatniczymi.

Legendę pani Walewskiej dodatkowo rozpropagował film „Marysia i Napoleon” z 1966 r. w reżyserii Leonarda Buczkowskiego, w którym tytułowe role zagrali Beata Tyszkiewicz i Gustaw Holoubek. A może seria kosmetyków Miraculum została wypuszczona po filmie? Tak daleko moja pamięć nie sięga.

Zrobiłam sobie kiedyś wycieczkę śladami pani Walewskiej. Odwiedziłam Kamieniec Suski, dawny Finkenstein, w którym podobno Marysia i Napoleon przez 3 (słownie: trzy) tygodnie nie wychodzili z łóżka. To znaczy on czasem na krótko wychodził w sprawach służbowych, a ona przyglądała mu się wówczas przez firankę. Niewiele osób widziało ją wtedy w pałacu, poza wiernym mamelukiem cesarza i jego kamerdynerem. Wieść niesie, że mameluk spełniał funkcje pokojówki Marysi. Trzy  tygodnie w łóżku! Ho! Ho! Przez tak długie baraszkowanie można nabawić się obtarcia naskórka w miejscach intymnych, a nawet zapalenia pęcherza, zwanego chorobą miesiąca miodowego.

Jadąc do Kamieńca słyszałam, że nie ma tam co oglądać, bo same ruiny, do tego zagrodzone i nie ma do nich dostępu. - Ruskie pałac spalili w 1945 roku, a teraz Kulczyk krowy tam hoduje i nigdzie pani nie wejdzie – ostrzegali wtajemniczeni.  – Można tam wejść, jest taka ścieżka do parku, trzeba skręcić za kościołem w lewo i przejdzie się na teren parku. Na teren ruin wejść nie można, podobno kupił je najbogatszy Polak, pan Kulczyk, ogrodził i jest tam teraz gospodarstwo rolne.

Dawna rezydencja rodu Finkenstein, w której cesarz baraszkował z Marysią, wygląda teraz tak:

Tylko brama świadczy o dawnej urodzie tego barokowego zabytku. Przy bramie jest tablica reklamująca „szlak napoleoński”. Jest tablica, że Napoleon tu był. Wieści o pięknej Marysi i trzytygodniowym cesarskim seksie – zero. Swoją drogą, jakby wszędzie mieli stawiać tablice, gdzie Napoleon chędożył jakąś panią, to musiałoby być ich bardzo wiele. Liczba cesarskich kochanek urasta jakoby do setki!

Można zrobić zdjęcie ruinom przez płot. I tyle tego zwiedzania. Ruszamy szukać kościoła i tajemniczej ścieżki w lewo, którą można przekraść się na teren parku. Z premedytacją wybraliśmy na wycieczkę dzień Bożego Ciała, bo to święto i być może ludzie nie pracują i nikt nie pilnuje. Za bardzo… No, ale krowy pewnie ktoś doi i oporządza? Nawet w Boże Ciało? Za ruinami pałacu stoją obory z cegły, na płocie jakiś znaczek, coś jakby zakaz fotografowania. No, to nie fotografujemy.

Jest kościół!

Nieduży, bo to z założenia nie miał być kościół parafialny, tylko dworski, dla właścicieli pałacu. Kiedyś ewangelicki, dzisiaj katolicki. Zaglądamy na chwilę do środka:

Wnętrze – na bogato! Typowe dla niemieckiej kirchy balkony, jakieś pozostałości po organach, rzeźby, złoto, ozdoby i barokowe zawijasy… Widać, że Finkensteinowie nie żałowali kasy na wyposażenie. Jego resztki zachwycają do dziś. Szybko nas wypraszają, bo tu jakieś zebranie dzieci komunijnych i ich rodziców. Obcy, wont!

Za kościołem parkujemy samochód. Patrzymy w lewo – jest ścieżka. I chaszcze. Idziemy ścieżką, która najwidoczniej prowadzi na tyły pałacu. Ale gdzie tam! Chaszcze coraz większe i większe, w końcu pojawia się jakieś bagienko. Może to kiedyś był staw? Może strumyk? Pozostaje domniemanie, że  to pewnie pozostałości dawnego dworskiego parku krajobrazowego. Chaszczy nie fotografuję, bo wyglądają jak normalne chaszcze. 

W tych właśnie chaszczach miejscowa, leniwie rozciągnięta na ziemi, ludność męska spokojnie spożywa piwo. Wysłuchujemy zawiłej opowieści, jak to Ruskie w 1945 r. podpalili pałac i powyciągali różne kościotrupy z krypty w kościele. Jeden z mężczyzn radzi nam pojechać do zamku w Szymbarku, bo tam podobno na baszcie ukazuje się duch pani Walewskiej. – Ale ona tam nigdy nie była? – staram się błysnąć wiedzą. – Co tam nie była, jak była, sam ją na baszcie widziałem! 

Skoro tak, to jedziemy do ruin zamku w Szymabarku koło Iławy, który też, ten tego, Ruskie w 1945 r. i tak dalej…  Przed zamkiem stoi samochód, w nim siedzi człowiek dysponujący kluczem do bramy. Rwie się do oprowadzania. – Na której baszcie ukazuje się duch pani Walewskiej? – A na tej, i na tej, na tamtej też! – powiada. – Widział pan? – Ja nie, ale koledzy widzieli, co tu remonty robili. To któraś z tych baszt, na pewno! 

Coś podzielna ta pani Walewska! Litościwie nie pytam, po ilu piwach byli ci koledzy w momencie ujrzenia ducha… Na tym przykładzie widać, jak postać cesarskiej kochanki weszła do lokalnego folkloru polskiej ludności, która napłynęła na te tereny po II wojnie światowej. 

Na wszelki wypadek fotografuję wszystkie zamkowe baszty w Szymbarku. U góry - jedna z nich. Na środku dziedzińca jest wykoszona trawa, podłoże trochę nierówne, łażę w kółko, gapiąc się w górę, w końcu skręcam lekko nogę w kostce. O, to pewnie klątwa pani Walewskiej!

W ostatnich dniach przeczytałam dwie popularne niegdyś książki biograficzne. Jedna to powieść Wacława Gąsiorowskiego „Pani Walewska”, całkiem przyjemne czytadło sprzed stu lat, bardzo nowocześnie napisane, bo ma prawie same dialogi. Czyta się znakomicie, warte odkurzenia!

Druga to „Kłopoty z panią Walewską”  Mariana Brandysa, która – zgodnie z tytułem – opowiada raczej o problemach z pisaniem biografii niż o samej postaci Marii Walewskiej. Źródło tych problemów leży jakoby w tym, że jakieś papiery rodowe schowali jej spadkobiercy i nie chcą nikomu pokazać. A w tych papierach największe sekrety ukryte są. Itd., itd, i etc. i etc... Można było krócej o tych kłopotach, po co zaraz całą książkę pisać! 

Jakby ktoś chciał czytać, to powiem, że Gąsiorowski zdecydowanie lepszy w lekturze od Brandysa!

Brandys Marian, „Kłopoty z panią Walewską”,  wyd. Iskry, Warszawa 1969

Gąsiorowski Wacław, „Pani Walewska. Powieść historyczna z epoki napoleońskiej”, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1981