Александр Иванович Куприн, "Олеся" (Aleksander Kuprin, „Olesia") – tekst i ekranizacje

„Olesia” Aleksandra Kuprina to jedno z najpiękniejszych opowiadań o miłości, jakie w życiu czytałam. Jest oparte na starym schemacie fabularnym „panicz i dziewczyna”, a jednocześnie mocno wychodzi poza ten schemat. 

Rzecz dzieje się u schyłku XIX wieku, na terenie Polesia Wołyńskiego (tak jakoś na wschód od Lublina po naszej i po drugiej stronie obecnej granicy), w zabitej dechami wsi, do której na pewien czas zostaje skierowany do pracy narrator tej opowieści. Młody panicz nudzi się, z nudów chodzi na polowania w okolicznych lasach. Pewnego razu znajduje w lesie „chatkę na kurzych nóżkach”, w której mieszkają dwie kobiety, babka z wnuczką. Okoliczna ludność uważa je za wiedźmy, boi się ich i już dawno wygnała je ze wsi. Okazuje się, że obie faktycznie są obdarzone zdolnościami paranormalnymi, potrafią nie tylko wróżyć, ale także zażegnać chorobę, zatamować cieknącą z rany krew i różne inne sztuczki. Zarówno wiedza tajemna, jak i niezwykłe umiejętności są w ich rodzie przekazywane z pokolenia na pokolenie w linii żeńskiej. W tekście są sugestie, że babka dziewczyny jest być może Cyganką. 

Młody panicz zakochuje się we wnuczce, pięknej i nieco dzikiej Olesi, która jest dzieckiem natury, całe życie spędziła w lesie, a do miasta chodzi tylko raz w roku po zakupy. Idylla młodych trwa parę miesięcy, aż w końcu mężczyzna musi wracać do cywilizacji. Nie wie, czy rozstać się z ukochaną, czy też ożenić się z nią i zabrać ze sobą. O wszystkim zadecyduje Przeznaczenie, które Olesia już wcześniej wyczytała w kartach. Los wyznaczył jej dramatyczną rolę…  

Czytałam „Olesię” w oryginale, po rosyjsku, tekst nie był zbyt trudny, jednak zajęło mi to parę dni. Lubię czytać prozę w oryginale (jeśli oczywiście znam dany język), bo wówczas czyta się o wiele wolniej niż po polsku i wyobraźnia ma więcej czasu, by podsunąć odpowiednie obrazy. Jest to chyba podobny proces, co czytanie w dzieciństwie, kiedy także szybkość czytania nie była tak wielka, jak w wieku dojrzałym. 

Opowiadanie Kuprina „Olesia” zostało sfilmowane trzy razy. Pierwszy raz w Rosji, w czasach kina niemego. Drugi raz w 1956 r. Powstał wtedy francusko-włosko-szwedzki film „La Sorciere” (reż. Andre Michel), w którym rolę dzikiej dziewczyny z lasu zagrała młodziutka Marina Vlady, zaś akcję przeniesiono w czasy współczesne do Szwecji. Ta rola stała się początkiem światowej kariery Mariny Vlady, późniejszej żony Włodzimierza Wysockiego. 

Film„La Sorciere” jest dostępny na YT w węgierskiej wersji językowej:

Trzecia ekranizacja została zrealizowana w Związku Radzieckim w 1971 roku (reż. Borys Iwczenko) i jest to bardzo wierna adaptacja tekstu. Można go obejrzeć tutaj: 

Kuprin Aleksander,  "Олеся" (w:) „Teksty literackie do praktycznej nauki języka rosyjskiego dla studentów III roku filologii rosyjskiej”, opracowały Taisa Cwejman i Wiera Torzecka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1976