Andrew Tarnowski, „Ostatni mazur. Opowieść o wojnie, namiętności i stracie”

Andrew Tarnowski, brytyjski dziennikarz,  a jednocześnie potomek szacownego rodu Tarnowskich w skandalizującej, ale za to znakomicie napisanej książce przedstawia rozkwit i upadek swojej familii.

Pradziadkiem autora był Stanisław Tarnowski, w jednej osobie hrabia i profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, jeden z najsłynniejszych polskich krytyków literackich i właściciel Pałacu na Szlaku w Krakowie. Dziadkiem – Hieronim Tarnowski, ostatni właściciel dóbr w Rudniku nad Sanem. Do jego krewnych i znajomych należały posiadłości na południu Polski w Tarnawatce, Wysocku, Łańcucie, Załężu, Pomorzanach, Dukli i Górze Ropczyckiej. To ród Tarnowskich założył takie miasta jak Tarnów i Tarnobrzeg. 

Tarnowski nie napisał jednak historii swego rodu, bo to musiałaby być zupełnie inna książka. Napisał fabularyzowaną opowieść o swych dziadkach i rodzicach. Zwłaszcza tych ostatnich spotkał tragiczny los. Przystojny młody hrabia Stanisław Tarnowski i piękna warszawianka Zofia Chouquette Jaxa-Chamiec poznali się w Zakopanem podczas ostatniego sezonu narciarskiego tuż przed wojną. Zaręczyli się, a Zofia wraz z młodszą siostrą spędzały lato 1939 r. w majątku siostry ojca (Zofia Tarnowska, żona Andrzeja Tarnowskiego) w Górze Ropczyckiej. Na wieść o wybuchu wojny obie dziewczyny ewakuowały się razem z Tarnowskimi, uciekając z kraju samochodem przez Zaleszczyki. Potem był szybki ślub w Belgradzie i dalsza ucieczka do Francji, gdyż Stanisław Tarnowski pragnął wstąpić do wojska polskiego formującego się na Zachodzie. Andrew Tarnowski urodził się „po drodze”, podczas ucieczki rodziców przed wojną, w klinice w Szwajcarii. 

Jego rodzice i ciotka z wujem podczas wojennej zawieruchy trafili także do Palestyny i Egiptu, a w końcu wylądowali w Anglii. Autor pieczołowicie odtworzył ich wędrówkę na podstawie wspomnień rodzinnych oraz dziennikarskiego śledztwa. 

Prócz dość sensacyjnej, wojennej fabuły, książka ta jest opowieścią o odchodzącym świecie polskiej arystokracji, który na zawsze skończył się wraz z wybuchem wojny. Momentami, w niektórych opisach, przypomina wręcz „Pana Tadeusza” Mickiewicza. Tyle tylko, że Andrew Tarnowski ujawnił w niej tajemnice, które nie powinny nigdy wyjść na światło dzienne i za to został wykluczony ze Stowarzyszenia Rodziny Tarnowskich. Motorem tego wykluczenia była jego ciotka Zofia Tarnowska, ta sama, która latami opowiadała mu w Londynie o historii rodu. Jaka to była tajemnica i czy Andrew miał rację zdradzając ją – przekonajcie się sami! Można bowiem nad tym dyskutować, czy pisząc o rodzinie być bardziej członkiem rodu, czy też przyjąć pozycję dziennikarza śledczego. Powiem tak: mnie się podobała historia Tarnowskich, ale trochę mnie zniesmaczyły wątki utrzymane w duchu freudowskim, pełne osobistych rozliczeń i  tajonych pretensji autora do swych rodziców. 

Pomijając jednak te sprawy rodzinne, książka Tarnowskiego jest świetną lekturą o polskiej arystokracji i losie Polaków podczas II wojny światowej. Noc była upalna, spać nie mogłam i czytałam „Ostatniego mazura” aż skończyłam. Gdzieś do drugiej nad ranem czytałam. Takie książki to ja lubię.   

    

Dodam jeszcze, że na okładce jest zdjęcie ślubne ciotki Zofii Tarnowskiej i Andrzeja Tarnowskiego pochodzące z końca lat 1930. 

Tarnowski Andrew, „Ostatni mazur. Opowieść o wojnie, namiętności i starcie”, tłum.
Katarzyna Bażyńska-Chojnacka, Piotr Chojnacki, wyd. WAB, Warszawa 2008