Maria Rodziewiczówna, „Między ustami a brzegiem pucharu”

„Między ustami a brzegiem pucharu” Marii Rodziewiczówny to jedna z jej nielicznych powieści wydanych za czasów PRL-u. Miałam ją wtedy w ręku, ale nawet nie pamiętam, czy w ogóle ją wówczas przeczytałam w całości. Przerażał mnie wtedy ten tytuł pachnący zakazanym romansem. A jako nastolatka o intelektualnych pretensjach trzymałam się z daleka od wszelkich romansów (choć „Trędowatą” Heleny Mniszkówny, owoc mocno zakazany, podczytywałam ukradkiem, kiedy dorwałam czasem codzienną gazetkę, którą ojciec przynosił z biura). 

No, a potem, w latach 1980. ta właśnie powieść Rodziewiczówny została sfilmowana (reż. Zbigniew Kuźmiński). I wyszedł z tego ładny, stylowy melodramat, który pokazywali późną nocą w telewizji (z uwagi na obecne tam pikantne sceny).

Niedawno kupiłam sobie „Między ustami a brzegiem pucharu” z jakąś babską gazetką i przeczytałam właśnie z przyjemnością, jako że wszelkie wielkie ambicje intelektualne jakoś mnie z wiekiem opuściły, niczym młodzieńcze pryszcze. 

No i cóż my tu mamy?

Jest to klasyczna powieść tendencyjna, a może raczej romans z tendencjami dydaktycznymi. Rzecz dzieje się w czasach zaborów. Główny bohater to hrabia Wentzel Croy-Dulmen, młody hulaka, dziedzic wielkiej fortuny (zamek nad Renem, te rzeczy…). Pewnej nocy hrabia spotyka w Berlinie piękną dziewczynę, która spieszy do domu z lekarstwem dla chorego i jest napastowana przez niechcianego zalotnika. Hrabia otacza ją opieką, odprowadza do domu i zakochuje się od pierwszego wejrzenia. Po krótkim śledztwie okazuje się, że dziewczyna jest Polką, szlachcianką z Wielkopolski. A z Polakami to Wentzel ma problem, ponieważ sam jest pół-Polakiem. Właśnie z Wielkopolski pochodziła jego nieżyjąca matka, która z wielkiej miłości wyszła za niemieckiego arystokratę, urodziła syna, a potem wkrótce zmarła. Wentzel nie zna kraju matki, ani języka polskiego i strasznie się obraża, kiedy ktoś z kolegów nazywa go Polakiem. Uważa to za wielką obelgę i pojedynkuje się z tego powodu. 

Jednak krew nie woda… Wkrótec Wentzel w ślad za piękną Jadzią trafia w Poznańskie. Okazuje się, że jego wybranka jest wychowanicą jego rodzonej babki, właścicielki majątku. Wentzel zjawia się i próbuje zawalczyć o serce Jadzi, jak również o przychylność babki. 

Takie jest zawiązanie akcji. 

No, a potem to już jest z górki. Ciąg dalszy łatwy jest do przewidzenia. 

Opowiastka Rodziewiczówny jest uroczo staroświecka i uroczo patriotyczna. Siła miłości do pięknej Polki powoduje, że Wentzel po pewnym czasie sam zaczyna uważać się za Polaka. 

Lektura łatwa, miła i przyjemna. Doskonała na jesienne i zimowe wieczory.  

Na YT można zobaczyć kawałek filmu „Między ustami a brzegiem pucharu”, scena pojedynku: 

A tu można posłuchać całości:

    

Rodziewiczówna Maria, „Między ustami a brzegiem pucharu”, wyd. Edipresse Polska S.A., Warszawa 2012