Translate

poniedziałek, 28 grudnia 2020

Nr 49/2020 Joanna Bator, „Gorzko, gorzko”


 

Dawno nie czytałam tak bardzo rozreklamowanej i tak straszliwie chałowatej powieści. Order Orła Białego dla mnie proszę, za to, że dobrnęłam do końca. Choć mocno znudzona. Zdecydowanie nie polecam!

Jest to historia czterech pokoleń kobiet z Wałbrzycha i okolic. Wszystkie są samotne i rodzą córki. Ojcowie gdzieś się ulatniają. Panie są nieco modliszkowate, więc nic dziwnego, że tych chłopów już nie ma 😉))) Więcej nie mogę napisać, bo by mnie zjedli miłośnicy tej powieści. W każdym razie są tam dość upiorne wątki kryminalne, które zostają wyjaśnione.

Widać, że autorka inspirowała się literaturą, przede wszystkim słynną powieścią „Sto lat samotności” Gabriela Garcii Marqueza, ale także innymi znanymi utworami, jak np. „Pani Bovary” Gustava Flauberta (kobieta zepsuta przez lekturę romansów), czy „Milczenie owiec” Thomasa Harrisa (wątek kanibalizmu). Z Marqueza rodem jest wiele elementów treści (realizm magiczny, postać na wzór Cygana Melqiadesa), jak i forma, która wydaje się być lepsza od treści. Za formę dałabym autorce wysoką ocenę. Treść? Och, właściwie szkoda gadać! Z początku czytało mi się to nawet dobrze i szybko, ale gdzieś w połowie ugrzęzłam i ledwo dobrnęłam do końca. Bohaterki były do tego płaskie, papierowe i mało sympatyczne. Z ulgą pożegnałam ten ich koszmarny świat!

Książkę tę wcisnęła mi pani w bibliotece. Wzięłam, bo to miała być saga rodzinna, a ja jestem pies na sagi. Bo taka rodzinna jestem 😊)))

 Ale była to lektura zupełnie bez satysfakcji. Cały czas zastanawiałam się, po co to właściwie zostało napisane, szukałam jakiegoś drugiego czy trzeciego dna, ale bez rezultatu. Odebrałam tę książkę jako bardzo miałką w sensie idei. Miałką i nudną. Czytałam jednak dzielnie, bo chciałam dobrnąć do pół setki książek przeczytanych w 2020 roku i opisanych na tym blogu. Bator dostała nr 49, więc może się uda? Mam jeszcze 3 dni na lekturę 50. książki! Wybiorę jednak coś zdecydowanie przyjemniejszego!

Najlepsza w niej jest okładka, która przedstawia kwiaty z obrazów holenderskiego baroku. Jak żywe!

Znalazłam w Wikipedii malarkę niderlndzką Rachel Ruysch (1664-1750), która malowała takie cuda, popatrzcie sobie:


Bator Joanna, „Gorzko, gorzko”, Kraków 2020

Źródło ilustracji: Wikipedia, Blumenstilleben

 

 

sobota, 26 grudnia 2020

Nr 48/2020 Barbara Szczepuła, „Rajski ogród” (i o niemieckiej prasie polskojęzycznej w Polsce)


 

„Rajski ogród” Barbary Szczepuły to kolejna bardzo dobra książka, którą udało mi się przeczytać w mijającym roku. A przeczytałam w całości, nie tylko nadgryzłam 😉)))

Redaktor Szczepuła od lat pracuje jako dziennikarz/reporter w „Dzienniku Bałtyckim”, od jakiegoś czasu określanym u nas jako „niemiecka prasa polskojęzyczna”. Początkowo, zaraz po założeniu, było to pismo partyjne (PZPR) i takie było do momentu likwidacji socjalistycznego koncernu prasowego Prasa-Książka-Ruch. W tamtym okresie lubiłam „Dziennik Bałtycki”, bo kojarzył mi się z wakacjami spędzanymi nad polskim morzem, a także u rodziny na wsi żuławskiej. W czasach PRL-u gazety były bardzo tanie, więc przeciętnego polskiego rolnika z Ziem Odzyskanych stać było na prenumeratę dwóch, trzech, a nawet więcej tytułów. Z tego, co pamiętam, to moi krewni prenumerowali właśnie „Dziennik Bałtycki”, „Głos Wybrzeża”, „Przyjaciółkę”, „Gromadę Rolnik Polski” i „Chłopską Drogę”. Z wybrzeżowej prasy codziennej najbardziej lubiłam „Głos Wybrzeża”, co to – w piosence – pies w pysku niósł po plaży, a ja pracowałam w tym piśmie w latach 2001-2004, w jego schyłkowym okresie.

O niemieckich mediach polskojęzycznych

„Dziennik Bałtycki” w latach 90. XX wieku został sprywatyzowany. Najpierw kupili go Francuzi, a potem Niemcy. Dostał się w ręce bardzo prężnego koncernu prasowego z Bawarii – Verlagsgruppe Passau, który w 1946 roku założył Johannes Evangelist Kapfinger (1902-1985). Grupa prasowa z Pasawy w Bawarii po upadku komunizmu zaczęła skupować gazety codzienne w dawnych demoludach, m. in. w Polsce. Był to proces klasycznej kolonizacji kulturowej. W ten sposób wiele lokalnych tytułów w Polsce stało się niemieckimi gazetami polskojęzycznymi. Były „polskie” z nazwy i tylko dla mało zorientowanego odbiorcy, bo niby pisane były po polsku, ale tak naprawdę prezentowały czysto niemiecki punkt widzenia. Były niemiecką strefą wpływów politycznych w Polsce. W ten sposób germanizacji uległy przede wszystkim tytuły w miejscowościach znajdujących się w dawnym zaborze pruskim i na Ziemiach Odzyskanych, w tym „Gazeta Olsztyńska”, niegdyś walcząca o polskość Warmii i Mazur. Jak obecnie podaje Wikipedia, do niedawna Passauer Gruppe Presse posiadało około 20 tytułów prasowych w Polsce.

Prawo i Sprawiedliwość, idąc do wyborów w 2015 roku, obiecywało repolonizację polskich mediów. To był jeden z głównych powodów, dla których ja osobiście głosowałam na PiS. Bo uważam, że co jak co, ale media powinny być rodzime. Nie wyobrażam sobie, aby w Niemczech jakiś polski koncern prasowy jest właścicielem jakiejś gazety! A w drugą stronę to działało wiele lat! I Polacy się z tym godzili. Polacy tego nie zauważali nawet! Polacy pracowali dla Niemców w redakcjach tych gazet polskojęzycznych! Choć Niemiec płacił bardzo marnie, no i bardzo niechętnie zatrudniał dziennikarzy na stały etat.

Byłam bardzo zawiedziona, że nie udało się odebrać Niemców naszych gazet w pierwszej kadencji rządów PiS-u. Obiecywali jednak, że zrobią to w drugiej kadencji. No, to znowu zagłosowałam na PiS. Bo media to potęga. Nikt i nic nie urabia tak ludzkich umysłów jak gazety, portale internetowe, radio i telewizja. Właściwie to straciłam już wszelką nadzieję na te repolonizację, bo było o tym całkiem cicho. Ja w międzyczasie pożegnałam się z PiS-em, to znaczy przestałam popierać tę partię, z powodów nie związanych z mediami jednak, tylko z restrykcjami dotyczącymi rzekomej pandemii kowit-srowit. Uważam bowiem, że nasz rząd nas zdradził i sprzedał jakiemuś rządowi światowemu (ONZ?), podobnie jak rządy wszystkich prawie krajów na świecie, za wyjątkiem może Białorusi.

No i jaka mnie niedawno spotkała niespodzianka! Nie wierzyłam własnym oczom, kiedy nie tak dawno przeczytałam, że na początku grudnia Polski Koncern Naftowy Orlen wykupił grupę medialną Polska Presse należącą do Verlagsgruppe Passau!

- Alleluja! Alleluja! Alleluja! – śpiewałam sobie w duchu na wieść o zakupie Orlenu.

- Oto stało się coś, o czym marzyłam od lat! Te wszystkie gazety lokalne nie będą już niemieckie i polskojęzyczne, tylko staną się polskie i polskojęzyczne Do Polaków wraca też dawna polska prasa wybrzeżowa, w tym właśnie „Dziennik Bałtycki”. Na dzisiaj sytuacja jest taka, że pewnie wymienione zostaną zarządy i kierownictwo tych mediów. Co z dziennikarzami? Pewnie zostaną zwolnieni ci, co nadmiernie lizali tyłek Niemcom, a reszta, ten prasowy lud czarnoroboczy może pozostanie i będzie pisał tak, jak im każą nowi właściciele – cieszyłam się!

O książce „Rajski ogród”

Barbary Szczepuły nie lubiłam nigdy. Właściwie to nią pogardzałam, bo uważałam, że pracowała dla Niemców. Kojarzyła mi się bowiem (i kojarzy nadal) z tym najgorszym, najczarniejszym okresem w historii „Dziennika Bałtyckiego”. Czytywałam jednak nieraz jej reportaże historyczne w wydaniach weekendowych, ale bez specjalnych zachwytów. Dlaczego więc teraz sięgnęłam po tę książkę? Dlaczego z niemałym trudem wyszukałam ją w księgarni internetowej i zakupiłam ją sobie?

Otóż, można kogoś nie lubić, można kim pogardzać, a mimo to korzystać z jego dorobku twórczego publikowanego w prasie i w książkach. I to właśnie przywiodło mnie do pisarstwa Szczepuły. Otóż, ja sama jestem teraz w podobnym punkcie jak ona, kiedy pisała te swoje reportaże o historii Pomorza. Ja sama zbieram teraz materiały do swojej książki historycznej o Żuławach (ma ona obejmować głównie okres 1945 – 1950). A jak się o czymś chce pisać, to trzeba najpierw poczytać, co inni piszą na ten temat. Bo po co wyważać otwarte drzwi?

Przyznam się, że zabrałam się do czytania Szczepuły z pewnym takim obrzydzeniem, które jednak uciekało ode mnie z każdą przeczytaną stroną. – No, całkiem dobrze pisze kobieta – myślałam sobie.

– I nawet za bardzo nie liże Szwabów po doopie! Spodziewałam się, że będzie gorzej! – pomrukiwałam. Myślałam wcześniej, że to będzie kolejna książka, w której zaprzedany Germańcom polski wyrobnik pióra będzie się czule pochylał nad ich krzywdami, jakich doznali w czasie II wojny światowej i po jej zakończeniu. Ale nie, Szczepule jakoś w cudowny sposób udało się tego akurat uniknąć.

I powiem Wam, że to jest naprawdę dobra, rzetelnie i dobrze udokumentowana książka reportażowa. Składa się z dwóch części. Pierwsza nazywa się „Tutejsi” i jest to zbiór kilkunastu tekstów na temat ludzi Pomorza rodem. Druga nosi tytuł „Przybysze” i jest to podobna objętościowo dawka tekstów na temat ludzi z Kresów, którzy przyszli mieszkać na Pomorze (głównie do Gdańska) po II wojnie światowej. Szkoda, że tylko z Kresów, ale nie bądźmy już tacy drobiazgowi… Losy bohaterów Szczepuły są niezwykle skomplikowane i pokrętne. I chyba o to właśnie chodziło autorce, żeby pokazać, że historia nie jest czarno-biała. Ja osobiście nie lubię relatywizmu, bo dla mnie świat jest prosty w odbiorze, swój to swój, a wróg to wróg. Ale rozumiem i szanuję intencje autorki, nie będę się tu z nią spierać, skoro jej założenie było relatywistyczne.

W każdym razie, czytało mi się to dobrze, choć powoli, bo starałam się jak najwięcej zapamiętać różnych szczegółów i zachować je w pamięci. Wdzięczna jestem zwłaszcza za te nieliczne strzępy informacji o Żuławach, terenie, który mnie osobiście interesuje. Informacja, jak nazywał się niemiecki dziedzic wsi Kończewice nad Wisłą – jest dla mnie wprost nieoceniona! No i historia o szwajcarskim właścicielu mleczarni z Kończewic, który w uciekając przed Armią Czerwoną w styczniu 1945 roku wsadził na jeden wóz konny swoją żonę i kochankę, a także ich wszystkie dzieci jest naprawdę przednia. Si non e vero, e bene trovato – jak mówią Włosi. Szczególne brawo za tę historię! Zdradzał chłop te kobity, bo zdradzał, ale w chwili biedy ratował je obie. No, w sumie porządny facet był z niego! Choć pies na baby!

Książka „Rajski ogród” została wydana w koprodukcji z Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Z tym, że było to 10 lat temu, kiedy muzeum było w rękach ludzi z PO. A oni chcieli takiego muzeum tej wojny, które będzie pokazywać nieszczęścia obu stron: niemieckich agresorów i polskich ofiar. No, na taką koncepcję to się moje poczucie sprawiedliwości absolutnie nie godzi. Obecnie, na szczęście tamta hipoteza przeszła już do historii i o wojnie będzie się tam opowiadać zgodnie z obowiązującą w Polsce narracją historyczną, według której to MY jesteśmy ofiarami II wojny, a nie Niemcy.

Tak więc TA książka jest już właściwie pewnym archiwalnym dokumentem tamtego okresu, kiedy w Polsce rządziło PO, a gazety lokalne były w rękach niemieckich. Teraz są nowe czasy, niemniej jednak – w mojej ocenie - pisarstwo Barbary Szczepuły bez szwanku przeszło tę zmianę narracji historycznej i właścicielskiej. Znakomicie się obroniło. Z czystym sercem mogę polecić tę lekturę nie tylko ludziom z Pomorza. Ale proszę przyjąć moje wyjaśnienia, co do tła jej powstania.

Szczepuła Barbara, „Rajski ogród”, Gdańsk-Warszawa 2010